Light plays a very important role in everyday life of all living beings and their activities. The world of performing arts is no exception. Imagine you are in a room with no light, which means you cannot see anything. Now if you turn on a single bulb, then all the focus would be towards the area emitted by the bulb. Add another bulb which will widen the focus and then we add another. Slowly as and when the lights are turned on, the visibility increases. What seemed to be sober with single light now seems to be brighter with many lights. The beauty of the place would have slowly unveiled. This is exactly what happens when we look back into history. The journey from a lamp as a source of light to modern equipment has seen varied improvements over the years. The advent of technology in the 21st century has led to many inventions with regard to stage lighting in performing arts. Theatre in India emerged as classical, rural or folk and modern theatres during different times. These theatres played a very important role in protecting the day-to-day life of human existence in their own ways. Presentation of a theatrical concept followed elaborated aspects of Natyashastra during the classical period and the folk theatre depicted the rural characteristics whereas the contemporary /modern themes, some influenced by western and some by our own mythology were projected by amateur theatres. Aesthetics plays a very important role in performing arts. Even during the times when there was no stage or the modern technological stage lightings the performances used to happen entire days and nights. Understanding how the natural ambience and illumination would have added beauty to the theatrical performance during those periods and is the current technology been able to add more value to the performances as most of them have now moved to the proscenium stage. Were the old ways of stage lighting more subtle and effective? Does the current modern technological advancement add to the aesthetics of the performance.? These are some of the questions the researcher wants to answer as part of this research paper.
ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ಪಿತಾಮಹರೆಂದು ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದ ಪುರಂದರದಾಸರು ರಚಿಸಿರುವ ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಅನೇಕವಾಗಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ‘ಜಯ ಜಯ ಜಯ ಜಾನಕೀಕಾಂತ’ ಎಂಬುದೂ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಕೀರ್ತನೆಯು ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಅಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಎನ್. ಚನ್ನಕೇಶವಯ್ಯ ಅವರು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವರ, ಅರ್ಥ ಮತ್ತು ತಾತ್ಪರ‍್ಯ ಸಹಿತವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನೂ ಅನೇಕರು ಇದನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೂ ಕೂಡ ಇದರ ಪಾಠ ಮತ್ತು ಅರ್ಥ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿಲ್ಲ. ಅಂತರ‍್ಜಾಲದಲ್ಲಂತೂ ಈ ಕೀರ್ತನೆಯ ಅರ್ಥ ಅಸಂಬದ್ಧವಾಗಿ ದೊರಕುತ್ತದೆ. ಪ್ರಕೃತ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಈ ಕೀರ್ತನೆಯ ಪಾಠ ಮತ್ತು ಅರ್ಥದ ಬಗೆಗೆ ಬಾಹ್ಯಾಧಾರಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಕೀರ್ತನೆಯು ಪಾರ್ತಿಸುಬ್ಬನ ‘ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ-ಪಂಚವಟಿ’ ಎಂಬ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇರುವುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಂತೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಶೋಧಿಸ ಲಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನೂ ಪಾಠನಿಷ್ಕರ್ಷೆಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಈಗ ಪುರಂದರದಾಸರ ಕೀರ್ತನೆಗಳ ಪ್ರಚಲಿತವಿರುವ ಮುದ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕೀರ್ತನೆಯು ಯಾವ ರೀತಿ ಅಚ್ಚಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕೆಳಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಪುರಂದರದಾಸರ ಕೀರ್ತನೆಗಳ ನಾಲ್ಕು ಪರಿಷ್ಕೃತ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ಆವೃತ್ತಿಗಳು ನಮ್ಮ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಂತೆ ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ಆವೃತ್ತಿ ಗಳ ಪಾಠವನ್ನು ಮಾತ್ರ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ {ಮಿಕ್ಕ ಆವೃತ್ತಿಗಳ ಪಾಠಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಮುದ್ರಿತ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಯಥೋಚಿತವಾಗಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಕನ್ನಡ-ಕನ್ನಡ ನಿಘಂಟಿನ ಎಂಟು ಸಂಪುಟಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಚಕ್ರವರ‍್ತಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಗೋಪಾಲಾಚಾರ‍್ಯರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕನ್ನಡ-ನಿಘಂಟು ಶಬ್ದಾರ್ಥ ಕೌಸ್ತುಭದ ಆರು ಸಂಪುಟಗಳನ್ನು ಅರ್ಥವಿವರಣೆಗಾಗಿ ಯಥೋಚಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ತಮಿಳು ಪಾಠಸ್ವರೂಪ, ಕನ್ನಡ ಗ್ರಾಂಥಿಕವಾದ ಸ್ಖಾಲಿತ್ಯದ ಚಲನೆಯನ್ನೂ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಲೇಖನವು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ-ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಸಂಗೀತ- ನೃತ್ಯಲೋಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದರಿಗೂ ಅನುಸರಣೀಯವಾದ, ಓದಬೇಕಾದ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣವಾದ ಅಧ್ಯಯನೀಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಪಾರ್ತಿಸುಬ್ಬನ ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾದ ರಾಗಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆತನ ಕಾಲ ನಿಷ್ಕರ್ಷೆಯ ಭಾಗವೂ ಹೆಸರಾಂತ ಸಂಶೋಧಕ, ಶಾಸನ - ಲಿಪಿಶಾಸ್ತ್ರಕಾರರಾದ ಕಾರ್ತಿಕ್ ಎಸ್ ಅವರ ಈ ಸಂಶೋಧನ ಪ್ರಬಂಧದೊಳಗಿದೆ.
(ಅಭಿನವಭೋಜ ಷಹಜೀ ಮಹಾರಾಜರ ರಾಗಲಕ್ಷಣಮು : ಒಂದು ತೌಲನಿಕ ಅಧ್ಯಯನ-(ಲೇಖಕರು) ಬಿ. ಇ. ಕಮಲಕುಮಾರ್, ಅನುಗ್ರಹ ಪ್ರಕಾಶನ, ಬೆಂಗಳೂರು-೨೦೧೯) - ಈ ಕೃತಿಗೆ ಬರೆದಿರುವ ಭೂಮಿಕೆ ಇದಾಗಿದ್ದು, ಮುದ್ರಿತವಾದ ಅನಂತರ ಕೆಲವೊಂದು ಆಕರಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಲಾಗಿದೆ}
ತಂಜಾವೂರನ್ನು ಆಳಿದ ಮರಾಠ-ಭೋಸಲೆ ಸಂತತಿಯ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿ ದೊರೆ ಅಭಿನವಭೋಜ ಬಿರುದಾಂಕಿತ ಎರಡನೆಯ ಷಹಜಿ ಯಿಂದ ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾಗಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ಶಾಸ್ತ್ರಕೃತಿ ‘ರಾಗಲಕ್ಷಣಮು’ವನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಅಧ್ಯಯನ, ನಮ್ಮ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಂತೆ, ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೂ ನಡೆದಿರಲಿಲ್ಲ (ರಾ. ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಅವರು ಕರ್ಣಾಟಕ ಸಂಗೀತ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ರಾಗಲಕ್ಷಣಮುವನ್ನು ತೌಲನಿಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಾಗಿ ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಇದರ ಬಗೆಗೆ ಬರಹಗಳೇ ಇಲ್ಲವೆಂದರೂ ನಡೆದೀತು). ಷಹಜಿಯ ಸಹೋದರನಾದ ತುಳಜನ ಸಂಗೀತ ಸಾರಾಮೃತದ ಬಗೆಗೆ ಮಾತ್ರ ರಾ. ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ಅವರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತಂಜಾವೂರಿನ ಮರಾಠ ರಾಜರ ಸಂಗೀತ ಕೊಡುಗೆಯ ಬಗೆಗೆ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಬರಹಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಈ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಮನಗಂಡ ಸಂಗೀತ ವಿದ್ವಾನ್ ಬಿ. ಇ. ಕಮಲಕುಮಾರ್ ಅವರು ಈ ಕೃತಿಯ ಬಗೆಗೆ ವಿಸ್ತೃತವಾದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಡಾ. ಆರ್. ಶೇಷಶಾಸ್ತ್ರೀ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಡಾ. ಮೀರಾ ರಾಜಾರಾಂ ಪ್ರಾಣೇಶ್ ಅವರ ಸಹಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೈಕೊಂಡು, ಅದನ್ನು ಕುಪ್ಪಂನ ದ್ರಾವಿಡ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ ಪಿ.ಎಚ್‌ಡಿ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪಿ.ಎಚ್‌ಡಿ ನಿಬಂಧವೇ ಈಗ ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಪರಿಷ್ಕೃತಗೊಂಡು ಪುಸ್ತಕರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. ಈ ಪುಸ್ತಕಕ್ಕೆ ಒಂದು ಭೂಮಿಕೆಯನ್ನು ಬರೆಯಬೇಕೆಂದು ಆರ್. ಶೇಷಶಾಸ್ತ್ರೀ ಅವರು ಅಭಿಮಾನದಿಂದ, ವಿಷಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿರುವ ಅಲ್ಪಕೆಲಸದಿಂದ ಪ್ರಕೃತ ಲೇಖಕನಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿರುವ ಕಾರಣ, ಅದರಂತೆಯೇ ರಾಗಲಕ್ಷಣಮು ಕೃತಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಪಡುವ ಕೆಲವಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗೊಳಪಡಿಸಿ ಈ ಭೂಮಿಕೆಯನ್ನು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.
ಇದೊಂದು ಭೂಮಿಕೆಯೆಂದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಸ್ತೃತ ಸಂಶೋಧನ ಪ್ರಬಂಧವೆನ್ನುವುದೇ ಈ ಪ್ರಕಟಣೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣ.
ಡಾ. ಕೆ.ಎಸ್. ಪವಿತ್ರ ಅವರು ತಮ್ಮ ’ಕಲಾಸಂಗತ’ ಅಂಕಣದ ಈ ಸಲದ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಓರೆಕೋರೆಗಳನ್ನು ತಿದ್ದಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆಯನ್ನು ತೆರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.
ನಾಡಿನ ಸುವಿಖ್ಯಾತ ಗಾನ-ನೃತ್ಯ ವಿದುಷಿ ಕಾಂಚನ ರೋಹಿಣಿ ಸುಬ್ಬರತ್ನಂ ಅವರ ಭರತಕೌತುಕ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಗಾಂಧರ್ವ ಪರಂಪರೆ, ಗಾಂಧರ್ವ ಮತ, ಅವರ ವಿಶೇಷತೆಗಳ ಸಹಿತ ಗಾಂಧರ್ವಗಾನದ ಪದ್ಧತಿಯ ವಿವರವಾದ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಸವಿಸ್ತಾರವಾದ 32 ಪುಟಗಳ ಸಂಶೋಧನ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ವಿಷದಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.
by Rohini Subbarathnam Kanchana
: Category :
Scholar Articles
: 01 May 2021
Issue No.: 1-2
Volume No.: 15
: Buy Now
